Śladami gen. Władysława Sikorskiego po Kujawach: Parchanie i Inowrocław

Dzisiaj jest niedziela, 18 listopada 2024 r. (322 dzień roku) ; imieniny: Klaudyny, Romana, Tomasza

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

tv.24ikp.pl

W.Nowiński - wrześniowe...

Magda K.-G. - prawo dla...

serwis IKP / działy autorskie / zachwyćmy się... (A.Powidzki) / Śladami gen. Władysława Sikorskiego po Kujawach: Parchanie i Inowrocław

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Śladami gen. Władysława Sikorskiego po Kujawach: Parchanie i Inowrocław

sarkofag Władysława Sikorskiego w katedrze wawelskiej, krypta św. Leonarda
(fot. Tsadee)

gen. Władysław Sikorski ok. 1942 r.
(źródło: zbiory BIW - Biblioteka Kongresu USA)

Wrocław, 11-05-2023      Generał broni Władysław Eugeniusz Sikorski, urodzony 20 maja 1881 roku w Tuszowie Narodowym pod Mielcem, zmarł 4 lipca 1943 r. w Gibraltarze. Ukończył Politechnikę Lwowską.

     Żołnierz, polityk, wnikliwy analityk, był bez wątpienia jedną z najważniejszych postaci Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej. Odegrał także ważną rolę w walkach o odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 roku. Od 12 października 1918 roku służył w Wojsku Polskim, otrzymując od Rady Regencyjnej dowództwo wojsk polskich w Galicji Wschodniej.

     Niezależny, czasem aż nazbyt ambitny, potrafił zjednywać ludzi, ale też przysparzać sobie wrogów, i to tak potężnych jak marszałek Józef Piłsudski. W okresie międzywojennym należał do konkurentów obozu politycznego Józefa Piłsudskiego. W czasie drugiej wojny światowej doszedł na sam szczyt kariery politycznej i wojskowej.

     Zginął w katastrofie lotniczej 4 lipca 1943 roku. Samolot na pokładzie, którego generał Władysław Sikorski wracał z inspekcji polskich wojsk na Bliskim Wschodzie, wkrótce po starcie z Gibraltaru runął do morza.

     Katastrofa w Gibraltarze pozostaje do dzisiaj niewyjaśniona, nie ulega jednak wątpliwości, że zginął wybitny mąż stanu, którego śmierć nie pozostała bez wpływu na późniejsze wydarzenia, w tym decyzje mocarstw podejmowane w sprawie Polski na konferencjach w Teheranie, Jałcie i Poczdamie. Generał Władysław Sikorski pośmiertnie, w 1943 roku został odznaczony Orderem Orła Białego.

     Po tragicznej śmierci w katastrofie lotniczej, generał Władysław Sikorski został pochowany na cmentarzu komunalnym w Newark, w środkowej Anglii. Cmentarz często określany jest nazwą "Cmentarz Lotników Polskich". Po ekshumacji w 1993 roku jego szczątki przewieziono do Warszawy, a później 17 września 1993 roku zostały złożone w katedrze wawelskiej, w krypcie św. Leonarda.

     W ramach rozpoczętego w 2008 roku śledztwa przez Instytut Pamięci Narodowej (IPN), 25 i 26 listopada 2008 roku dokonano ponownej ekshumacji, a następnie badań i oględzin zwłok Sikorskiego, w tym ich otwarcie w Zakładzie Medycyny Sądowej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Ponowny pochówek Sikorskiego odbył się zaraz po badaniach, już 26 listopada 2008 roku. W grudniu 2013 roku IPN umorzył śledztwo w tej sprawie, stwierdzając, że zgromadzone dowody nie pozwalają ani wykluczyć, ani potwierdzić tezy zamachu.

RYS KARIERY WOJSKOWEJ I POLITYCZNEJ WŁADYSŁAWA SIKORSKIEGO

     Kariera wojskowa i polityczna gen. Władysława Sikorskiego rozpoczęła się na początku dwudziestego wieku, w zaborze austriackim, w którym do 1918 roku działał w ruchu niepodległościowym, był współtwórcą Legionów Polskich i Naczelnego Komitetu Narodowego.

     W 1915 roku popadł w konflikt z Józefem Piłsudskim na tle sposobów odbudowy państwowości polskiej u boku Austro-Węgier i werbunku do Legionów Polskich. Od 12 października 1918 roku służył w Wojsku Polskim. W czasie wojny polsko-bolszewickiej (1919-1920) podczas bitwy warszawskiej w sierpniu 1920 roku dowodził 5. Armią.

     W pierwszych latach Drugiej Rzeczypospolitej pełnił wysokie funkcje państwowe, jako premier i minister spraw wewnętrznych (16 grudzień 1922 - 16 maj 1923) oraz minister spraw wojskowych (14 luty 1924 - 14 listopad 1925). Punktem zwrotnym okazał się dla niego przewrót majowy w 1926 roku (zbrojny zamach stanu w Polsce dokonany 12-15 maja 1926 r. w Warszawie przez marszałka Józefa Piłsudskiego). Generał zachował neutralność, ale w swoich decyzjach często kierował się niechęcią do sprawujących w Polsce władzę piłsudczyków. Między innymi zarzucał Piłsudskiemu, że ten upolitycznił armię. W efekcie został odsunięty od eksponowanych stanowisk.

książka autorstwa gen. Sikorskiego
(źródło: tezeusz.pl)

     19 marca 1928 roku generał dywizji Władysław Sikorski zostaje odwołany ze stanowiska dowódcy Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie i zostaje do dyspozycji Ministra Spraw Wewnętrznych. Zwolnienie nastąpiło nagle i miało wymowną datę, dzień imienin Józefa Piłsudskiego. Otrzymał zaszeregowanie, które pozbawiło go wszelkiej funkcji w wojsku i uniemożliwiło mu podjęcie jakiejkolwiek pracy poza wojskiem. Generał Władysław Sikorski na dłuższy czas wyjechał do Francji, z którą wkrótce miał związać się jeszcze silniej.

     Powodem, a właściwie pretekstem i nadążającą się okazją do odwołania gen. Sikorskiego była treść przedmowy marszałka Ferdynanda Focha do książki autorstwa Sikorskiego pt. "Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku". Chodziło o to, że rzekomy geniusz wojskowy marszałka Józefa Piłsudskiego w koncepcji bitwy warszawskiej, nie został w przedmowie i książce dostatecznie uwypuklony. W przedmowie Foch wysoko ocenił walory wojskowe gen. Sikorskiego - dowódcy 5. Armii, to poirytowało marszałka Piłsudskiego i jego zwolenników.

     Generał Władysław Sikorski od 1936 roku należał do czołowych przywódców Frontu Morges, obok Ignacego Jana Paderewskiego, gen. Józefa Hallera, Karola Popiela (Front Morges - polityczne porozumienie, powstałe w 1936 r., w celu walki z dyktaturą sanacyjną i prowadzoną przez nich polityką zagraniczną).

     W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku, mimo usilnych starań, nie walczył, gdyż nie otrzymał przydziału bojowego. Przedostał się do Francji i 28 września 1939 roku został dowódcą oddziałów polskich we Francji.

     Jako czołowy przywódca opozycji antysanacyjnej i najwybitniejszy generał polski na zachodzie Europy, 30 września 1939 roku stanął na czele Rządu Obrony Narodowej, który powstał w Paryżu. Dnia 7 listopada 1939 roku został naczelnym wodzem, a 24 grudnia tego roku został mianowany na stopień generała broni. Tak rozpoczęła się wielka międzynarodowa kariera Polaka - gen. Władysława Sikorskiego, który w okresie drugiej wojny światowej był przywódcą Polski Walczącej i wybitnym mężem stanu.

100. LAT TEMU GENERAŁ SIKORSKI ZAWITAŁ DO PARCHANIA NA KUJAWACH

     Życie generała Władysława Sikorskiego pozostało mocno powiązane z ziemia kujawską, a w szczególności miejscowością Parchanie koło Inowrocławia. To tutaj przez 16 lat mieszkał i pracował gen. Sikorski, który niewielki majątek, zakupił na mocy ustawy o osadnictwie wojskowym, przed stu laty w kwietniu 1923 roku.

     Generał Władysław Sikorski, będąc człowiekiem przedsiębiorczym, starał się uchronić posiadane pieniądze przed narastającą inflacją. Przez dłuższy czas rozglądał się za możliwością kupna gospodarstwa rolnego w Wielkopolsce lub na Kujawach, ostatecznie wybrał Kujawy.

     W kwietnia 1923 roku, Władysław Sikorski na podstawie okólnika rządowego o osadnictwie wojskowym nabył majątek ziemski, tzw. resztówkę w miejscowości Parchanie. Resztówka kupiona za pośrednictwem Okręgowego Urzędu Ziemskiego w Poznaniu była podupadłym gospodarstwem rolnym o powierzchni 45 hektarów, pozostałością po rozparcelowanym majątku niemieckim, z dość solidnym domem (dworkiem - rządcówką) i niewielkim parkiem. Oczywiście generał Sikorski nadal pełnił ważne funkcje polityczne i wojskowe.

Parchanie, dworek w zakupionym majątku przez gen. Władysława Sikorskiego - widok od strony parku lata trzydzieste XX w.
(zdjęcie NAC)

Parchanie 2020 - widok dworku od front
(fot. Andrzej Powidzki)

     W Parchaniu mieszkał już kuzyn Heleny Sikorskiej, Justyn Zubczewski z żoną Stefanią. Zakupili oni 21 hektarów ziemi. Stefania Zubczewska, była kierowniczką miejscowej szkoły. Justyn Zubczewski miał wykształcenie rolnicze i został zarządcą generalskiej resztówki.

     Generał Sikorski nie znał się na prowadzeniu majątku ziemskiego, ale wiedział, że pod zarządem Justyna Zubczewskiego, do którego Sikorscy mieli zaufanie, majątek powinien przynosić im dochody. Stało się to szczególnie ważne, gdy po odsunięciu gen. Sikorskiego od pełnienia funkcji państwowych i wojskowych, rodzina Sikorskich przeżywała kryzys finansowy. Justyn Zubczewski zarządzał majątkiem Sikorskich do 1937 roku, bowiem w tym roku Zubczewscy opuścili Parchanie. Ziemia do nich należąca została zakupiona przez Sikorskich i zapisana w akcie notarialnym, jako własność Heleny Sikorskiej.

     Generał, co prawda główne mieszkanie dalej utrzymywał w Warszawie, ale Parchanie zaczęły odgrywać ważną rolę. Początkowo do Parchania przyjeżdżał w czasie urlopów, zwłaszcza w okresie żniw, aż wreszcie w połowie lat trzydziestych osiadł tu praktycznie na stałe. W dworku w Parchaniu zamieszkiwał z żoną Heleną i córką Zofią w miesiącach wiosennych i letnich przez 16 lat, aż do wybuchu drugiej wojny światowej.

     W Parchaniu gen. Sikorski nie tylko zarządzał swoim gospodarstwem, ale także lubił spacery piesze z psami i przejażdżki konne, zwłaszcza w towarzystwie ukochanej córki Zosi, i przyjmował gości.

     Tutaj powstały liczne jego teksty wojskoznawcze i publistyczne. Regularnie pisywał, co tydzień do "Kuriera Warszawskiego", a także niektóre publikacje ukazywały się w "Kurierze Kujawskim", opublikował blisko dwieście obszernych artykułów. Głównie analiz dotyczących bezpieczeństwa międzynarodowego i kwestii obronności oraz przestrzegał przed niebezpieczeństwem dalszego wzmacniania się Niemiec hitlerowskich.

     Ich publikacja stanowiła źródło wzbogacenia skromnego budżetu rodzinnego, który zaledwie pozwalał rodzinie Sikorskich na spłatę bankowej pożyczki i procentów ciążących na hipotece, którą zaciągnęli w banku na budowę willi przy ul. Belwederskiej w Warszawie - dom wybudowali, ale został zburzony podczas Powstania Warszawskiego. Wspomnieć należy, że pensję Sikorskiemu wypłacano jedynie za stopień generalski, bez dodatku funkcyjnego.

     Tutaj powstają też jego ważne książki: "Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku", ważna książka dla historii wojskowości; "Rok 1920", książka będąca podsumowaniem poglądów autora na rolę wojny polsko-bolszewckiej w kształtowaniu się granic Polski; "Polska i Francja w przeszłości i dobie współczesnej", w której uważa Francuzów za naturalnego sprzymierzeńca Polaków przeciw Niemcom - wydana w 1931 roku oraz najważniejsza książka "Przyszła wojna - możliwości i charakter oraz związane z nimi zagadnienia obrony kraju" - wydana w 1934 roku. Sikorski nie miał wątpliwości, że świat powoli dojrzewa do kolejnej wojny, którą trudno będzie porównać z jakimkolwiek wcześniejszym konfliktem zbrojnym. Zdecyduje o tym rozwój technologii, ale też szerzenie się totalitarnych ideologii. Książka została przetłumaczona na kilka języków i przyniosła generałowi sławę wnikliwego analityka.

     30 września 1936 roku w kościele parafialnym św. Wojciecha w Parchaniu, jedyna córka państwa Sikorskich, Zofia Sikorska (ur.1912 - zm.1943) poślubiła porucznika Stanisława Leśniowskiego (1904-1987), syna urzędnika rolniczego. Orszak przeszedł szpalerem, utworzonym przez dzieci szkolne od dworku do kościoła. Młodej Parze sakramentu małżeństwa udzielił przyjaciel gen. Sikorskiego, ksiądz prałat Władysław Pilin w asyście miejscowego proboszcza księdza Ignacego Włodarczyka.

Parchanie 30.09.1936 r. - ślub Zofii Sikorskiej, na pierwszym planie, od lewej strony Zofia Sikorska, Stanisław Leśniowski, Helena Sikorska
(zdjęcie NAC)

Parchanie 30.09.1936 r. - ślub Zofii Sikorskiej
(zdjęcie NAC)

Generał Władysław Sikorski modlił się wielokrotnie w tym kościele. Na jednej ze ścian po wojnie wmurowano pamiątkową tablicę poświęconą jego osobie - najsłynniejszemu mieszkańcowi Parchania. Tablicę ufundował, w 55. rocznicę tragicznej śmierci generała - 4 lipca 1998 roku, Krajowy Związek Weteranów Walk 1939 - 1989 o Polskę Wolną i Sprawiedliwą oraz Stowarzyszenie Pamięci Generała Władysława Sikorskiego.

Parchanie - kościół parafialny św. Wojciecha
(fot. Andrzej Powidzki)

ołtarz główny w kościele św. Wojciecha
(fot. Andrzej Powidzki)

kościół św. Wojciecha - tablica upamiętniająca gen. Władysława Sikorskiego
(fot. Andrzej Powidzki)

Na tablicy widnieje napis: "BÓG PATRZY W MOJE SERCE ... / JEDNYM CELEM JEST WOLNA, / SPRAWIEDLIWA I WIELKA POLSKA. / KU TEJ POLSCE WAS PROWADZĘ / I Z BOŻĄ POMOCĄ DOPROWADZĘ."

"W TYM KOŚCIELE W LATACH 1923 - 1939 MODLIŁ SIĘ / WYBITNY POLAK, ŻOŁNIERZ, POLITYK, MĄŻ STANU, / PREZES RADY MINISTRÓW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ / W LATACH II WOJNY ŚWIATOWEJ, WÓDZ NACZELNY / POLSKICH SIŁ ZBROJNYCH NA ZACHODZIE I WALCZĄCEJ / O SWE WYZWOLENIE OKUPOWANEJ OJCZYŹNIE."

W kościele zaznaczono także małą tabliczką ławkę, w której zasiadali państwo Sikorscy (tabliczka z napisem: "W tej ławce modlił się Gen. Władysław Sikorski"). Rodzina Sikorskich kochała Parchanie, choć mimo pozorów sielskości nie mieli tutaj spokoju. Generał był pod stałą obserwacją. Na poczcie przeglądano korespondencję Sikorskich, dopytywano się, kto odwiedza dworek. Śledzono każdy krok generała Sikorskiego.

tabliczka na ławce, w której zasiadali państwo Sikorscy
(fot. Andrzej Powidzki)

     Generał przebywał też często w Inowrocławiu, który był najbliższym miastem. Wcześniej, 10 września 1924 roku, jako minister spraw wojskowych bierze udział w święcie 4. Pułku Artylerii Lekkiej, a 20 września 1925 roku w trakcie uroczystości dokonuje otwarcia Izby Tradycji 59. Pułku Piechoty w Inowrocławiu.

     W latach 1934 - 1939 przebywa dla podreperowania zdrowia, jako kuracjusz w inowrocławskim uzdrowisku, a także często w celach towarzyskich. W Inowrocławiu wpływy sanacji nie były tak duże, w mieście generał był lubiany i szanowany. Brał udział w świętach pułkowych, miał swój stolik do brydża w kasynie.

     Związek generała Władysława Sikorskiego z Inowrocławiem upamiętnia m.in. tablica odsłonięta 4 lipca 1997 roku w inowrocławskim kościele garnizonowym pod wezwaniem św. Barbary i św. Maurycego. Tablicę ufundowali, w 54. rocznicę tragicznej śmierci generała, Żołnierze Garnizonu Inowrocław.

Inowrocław - Hotel Bast w, w którym mieści sie kasyno
(fot. Andrzej Powidzki)

Kościół Garnizonowy, tablica upamiętniająca gen. Władysława Sikorskiego
(fot. Andrzej Powidzki)

Na tablicy widnieje napis: "...Zasadą dowódcy musi być: duszę bierzesz - duszę daj..."

gen. broni WŁADYSŁAWOWI E. SIKORSKIEMU (1881-1943) / PREMIEROWI I NACZELNEMU WODZOWI / POLSKICH SIŁ ZBROJNYCH / W LATACH WOJENNEJ ZAWIERUCHY / Żołnierze Garnizonu Inowrocław / INOWROCŁAW, 4.07.1997 r.

We wrześniu 2004 roku, miało miejsce nadanie imienia gen. Władysława Sikorskiego Zespołowi Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 w Inowrocławiu.

Również dla zaznaczenia obecności generała w Inowrocławiu, 15 sierpnia 2005 roku w inowrocławskich "Solankach" odsłonięto pomnik, który wyróżnia wyjątkowa forma. Pomnik znajduje się pod rozłożystym platanem i jest ławeczką, na której siedzi generał naturalnych rozmiarów. Taka forma to możliwość zapoznania się z wyglądem i generalskim mundurem również przez osoby niewidome lub słabo widzące. W uroczystości odsłonięcia pomnika uczestniczył Ryszard Kaczorowski, ostatni Prezydent RP na uchodźstwie.

pomnik gen. Władysława Sikorskiego w Parku Solankowym
(fot. Andrzej Powidzki)

W Hotelu Bast w Inowrocławiu, 4 lipca 2009 roku otwarto "Pokój Generała Władysława Sikorskiego", w którym bywał w okresie międzywojennym. Pokój jest urządzony w stylu dwudziestolecia międzywojennego, zachowały się autentyczne meble i pamiątki rodzinne z tego okresu. Jest on szczególnie chętnie odwiedzany przez sławnych ludzi z kręgu kultury, sztuki, nauki, historii, biznesu, a także przez nowożeńców.

Sikorscy przebywali w Parchaniu do ostatnich dni sierpnia 1939 roku. 29 sierpnia 1939 roku. Helena Sikorska wraz z córką Zofią udały się do Osmolic pod Dęblinem, majątku rodziny Leśniowskich. Do Parchania mieli wrócić po szczęśliwie zakończonej wojnie. Okazało się, że opuścili Parchanie na zawsze, pozostała jednak po nich dobra pamięć.

Parchanie, sierpień 1939 r. - wyjazd gen. Władysława Sikorskiego
(zdjęcie z wystawy fotografii)

PAMIĘĆ O WŁADYSŁAWIE SIKORSKIM JEST W PARCHANIU NIEZWYKLE ŻYWA

Poza wymienionymi powyżej miejscami upamiętniającymi gen. Władysława Sikorskiego, jest wiele innych miejsc upamiętniających jego związek z ziemią kujawską.

pomnik upamiętniający pobyt gen. Władysława Sikorskiego w Parchaniu
(fot. Andrzej Powidzki)

W 1981 roku, z okazji 100. rocznicy urodzin generała Władysława Sikorskiego, w centrum wsi Parchanie odsłonięto pomnik, jest nim głaz z tablicą upamiętniającą pobyt generała Władysława Sikorskiego w Parchaniu. W tym samym dniu generał został ustanowiony Patronem miejscowej Szkoły Podstawowej.

Szkoła Podstawowa w Parchaniu
(fot. Andrzej Powidzki)

Po pięciu latach, 20 maja 1986 roku w 105. rocznicę urodzin generała, w Parchaniu otwarto Izbę Pamięci Generała Władysława Sikorskiego. Izba Pamięci znajduje się w starym przedwojennym budynku szkoły.

W Izbie Pamięci wyodrębniono kilka części ekspozycji, w których wystawione są przedmioty upamiętniające życie i działalność generała. Do najciekawszych eksponatów należy m.in. duży zbiór zdjęć przedstawiających życie rodziny Sikorskich w Parchaniu, galeria portretów rodzinnych, kilka rzeczy osobistych, książki, publikacje poświęcone działalności gen. Sikorskiego na uchodźstwie oraz katastrofie gibraltarskiej i dokumenty, na których widnieje podpis generała. W izbie zgromadzono także dokumenty dotyczące majątku Parchanie.

Parchanie - Izba Pamięci Generała Władysława Sikorskiego
(fot. Andrzej Powidzki)

20 maja, w dniu urodzin gen. Władysława Sikorskiego - Patrona Szkoły Podstawowej w Parchaniu, szkoła obchodzi swoje święto. Organizowane są uroczystości z udziałem przedstawicieli władz samorządowych, wojewódzkich i państwowych. Również godnie w dniu 4 lipca, obchodzona jest rocznica tragicznej śmierci generała Władysława Sikorskiego, który zginął w katastrofie lotniczej w Gibraltarze, walcząc o wolność Ojczyzny.

W 2003 roku, w 60. rocznicę tragicznej śmierci gen. Władysława Sikorskiego, odsłonięto tablicę pamiątkową na dworku w Parchaniu. Tablica na czas remontu została zdjęta i jest zabezpieczona. Ponownie będzie umieszczona na budynku, w 80. rocznicę śmierci generała Władysława Sikorskiego?

Szkoła Podstawowa obelisk upamiętniający Patrona szkoły
(fot. Andrzej Powidzki)

W 2011 roku, w 130. rocznicę urodzin generała Władysława Sikorskiego, na dziedzińcu Szkoły Podstawowej w Parchaniu odsłonięto obelisk z tablicą pamiątkową Patrona szkoły. W 2021 roku, w 140. rocznicę urodzin generał Władysława Sikorskiego i 40. rocznicę nadania jego imienia Szkole Podstawowej w Parchaniu, na ścianie przy wejściu do budynku szkoły powstał mural ku czci Generała i Obrońców Niepodległości. Z inicjatywą powstania muralu wyszli rodzice uczniów uczęszczających do szkoły w Parchaniu. Mural zaprojektował i wykonał artysta plastyk, malarz Ariel Kula. Przedsięwzięcie sfinansował Instytut Pamięci Narodowej.

mural na ścianie Szkoły Podstawowej w Parchaniu
(fot. Andrzej Powidzki)

Od listopada 2021 roku w dawnym dworku gen. Władysława Sikorskiego w Parchaniu czynna jest wystawa fotografii pn. "Bohater polskiej sprawy gen. Władysław Sikorski 1881-1943".

28 października 2022 roku, radni powiatu inowrocławskiego podjęli uchwałę dla uczczenia osiemdziesiątej rocznicy śmierci generał broni Władysława Sikorskiego i rok 2023 ustanowiono w powiecie inowrocławskim "Rokiem generała Władysława Sikorskiego".