Patrzy na Proszowice z góry od 60 lat...

	pomóżcie!!! ;)
	Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie felietonów, macie propozycję innych związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym materiale; prosimy o kontakt! skarby@24ikp.pl. Inne kontakty z nami: TUTAJ! Redakcja IKP

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Patrzy na Proszowice z góry od 60 lat...

jeden z symboli Proszowic, pomnik Tadeusz Kościuszki już 60 lat obserwuje życie mieszkańców miasta (fot. commons.wikimedia.org)

Proszowice, 22-11-2017

     24 listopada 1957 roku na proszowickim rynku odsłonięto pomnik Tadeusza Kościuszki. Uroczystość zgromadziła mieszkańców miasta, przedstawicieli władzy, żołnierzy. Gościem honorowym była prawnuczka Naczelnika Insurekcji 1794 r. - Stefania Dąbrowska.

     W roku 2017 ustanowionym przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej Rokiem Tadeusza Kościuszki obchodzimy w Proszowicach 60 rocznicę odsłonięcia na płycie rynku pomnika Naczelnika powstania 1794 roku.

     Pomnik Tadeusza Kościuszki jest drugim, po kościele parafialnym, najbardziej charakterystycznym dla Proszowic obiektem. Historię powstania monumentu znamy, dzięki fotokopii aktu erekcyjnego. Oryginał dokumentu, jeden z czterech, jakie powstały, został wmurowany w fundament cokołu, na którym stoi pomnik.

Tadeusz Stulgiński pracuje nad postacią Kościuszki (fot. zbiory IKP)

a to efekt jego pracy (fot. zbiory IKP)

     Idea budowy pomnika zrodziła się w latach 50. ubiegłego wieku. Nikt nie miał wątpliwości, że na cokole powinien stanąć nie kto inny, jak Tadeusz Kościuszko, niezapomniany bojownik o wolność, na którego wezwanie tysiące chłopów z Wojciechem Bartoszem Głowackim z Rzędowic stanęło do walki o wolność, całość i niepodległość Polski i bezprzykładnym atakiem kosynierów okryło się wieczną chwałą. To właśnie nieopodal Proszowic w 1794 roku rozegrała się słynna, zwycięska bitwa kosynierów pod Racławicami. Mieszkańcy "Ziemi Proszowskiej" postanowili dedykować monument dowódcy Insurekcji.

     Aby ideę budowy pomnika zrealizować należało zgromadzić odpowiednie fundusze. Powołano Społeczny Komitet Budowy Pomnika Tadeusza Kościuszki, na którego czele stanęli: Adam Jasiński - przewodniczący Powiatowej Rady Narodowej, Franciszek Kruczała - ówczesny dyrektor Liceum Ogólnokształcącego w Proszowicach, Tadeusz Kulisa - przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej, Edward Knauer - dyrektor Banku Spółdzielczego, a także Kazimierz Rygucki, Wacław Liguziński, Stefan Czekaj i Jan Mazurski.

     Środki na budowę pomnika pozyskiwano z kilku źródeł - mieszkańcy nabywali specjalne cegiełki, a wśród polonii amerykańskiej zbiórkę prowadziła siostra Franciszka Kruczały. Niestety pieniędzy było zbyt mało, dlatego postanowiono posłużyć się pewnym wybiegiem: ktoś wpadł na pomysł, by jedna złotówka z każdej sprzedawanej w Proszowicach butelki wódki była przeznaczana na budowę pomnika - mówił Tadeusz Kulisa na łamach "Dziennika Polskiego".

     Wykonawcę pomnika wyłoniono w drodze konkursu rozpisanego wśród krakowskich rzeźbiarzy. Jury w składzie: prof. Fryderyk Toth - Prezes Okręgowy Krakowskiego Związku Polskich Artystów Plastyków, prof. Stanisław Rzecki, doc. Wanda Ślędzińska i artysta malarz Bronisław Heyduk wyróżniło projekt Tadeusza Stulgińskiego. Nad posągiem Naczelnika artysta pracował dwa lata. Postać Kościuszki wykuto z 20. tonowego bloku kamienia pińczowskiego: aby wyszukać odpowiedni blok specjalnie z Adamem Jasińskim jeździliśmy do Pińczowa - opowiadał Tadeusz Kulisa. W końcu znaleźliśmy właściwy. Przedsiębiorstwo, które podjęło się jego przewozu do Krakowa zniszczyło wykonując to zadanie trzy przyczepy. Ale w końcu kamień znalazł się w pracowni rzeźbiarza.

     Równolegle z pracami artysty miasto przygotowywało miejsce na ulokowanie pomnika. Jego lokalizacja przysporzyła nieco trudności. Studia nad nią przyspieszyły pracę nad planem uporządkowania całego miasta pod względem urbanistycznym. Przed pomnikiem zaprojektowano rodzaj forum, dlatego również Rynek wymagał przebudowy - kostkę brukową zastąpiły kamienne płyty.

     W listopadzie 1957 r. czterometrowa postać wodza w sukmanie, z dumnie podniesioną głową, z manifestem połanieckim i obnażoną szablą w dłoni stanęła na cokole. Pomnik odsłonięto 24 listopada - w dniu, w którym przypadała 140. rocznica śmierci Tadeusza Kościuszki. Uroczystość, nad którą patronat objęli: gen. Janusz Zarzycki - Wiceminister Obrony Narodowej oraz Edward Marzec - urodzony w podproszowickich Jakubowicach poeta, Wiceminister Kultury i Sztuki, zgromadziła tłumy. Były przemarsze, przecięcie wstęgi, przemówienia, grała orkiestra. W uroczystościach wzięła udział delegacja WP I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki. Gościem honorowym była prawnuczka generała Kościuszki - wówczas 70. letnia Stefania Dąbrowska: specjalnie po nią posłaliśmy do Warszawy - opowiadał Tadeusz Kulisa. Przyjechała do Krakowa pośpiesznym pociągiem. Była bardzo wzruszona i szczęśliwa.

akt erekcyjny (fot. zbiory IKP)

Dzisiaj nikt nie wyobraża sobie rynku bez monumentu Kościuszki. U jego stóp delegacje składają kwiaty podczas ważnych uroczystości państwowych. Od 60 lat przygląda się miastu i jego mieszkańcom... "niemy świadek wydarzeń".

Agnieszka Głowicka-Polkowska

poniżej kilka zdjęć, z odsłonięcia pomnika (jakościowo odbiegają one od normy, ale ich wartość dokumentalno - sentymentalna, usprawiedliwia zamieszczenie ich)
fot. zbiory IKP
zdjęcia 24 listopada 1957 publikacja: 22-11-2017

Miejska Rada Narodowa w Proszowicach z lat 1954-1957, "winowajcy" powstania pomnika, może kto rozpozna osoby na zdjęciu, prosimy o informacje na adres kontakt@24ikp.pl

Miejska Rada Narodowa w Proszowicach z lat 1954-1957, "winowajcy" powstania pomnika, może kto rozpozna osoby na zdjęciu, prosimy o informacje na adres kontakt@24ikp.pl
(źródło: zbiory Jadwigi Ligizińskiej)