Herb Szreniawa

	pomóżcie!!! ;)
	Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie felietonów, macie propozycję innych związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym materiale; prosimy o kontakt! skarby@24ikp.pl. Inne kontakty z nami: TUTAJ! Redakcja IKP

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Herb Szreniawa

herb Szreniawa (fot.wojtek.onlinesc.net)

Proszowice, 24-11-2007

Szreniawa (Krzywaśń, Occele, Ocele, Śrzeniawita, Śrzeniawa, Śrzeniewta, Śreniawa) jest herbem szlacheckim stanowiącym charakterystyczny znak rodowy ustalony według określonych reguł heraldycznych.

W założeniu jest znakiem niepowtarzalnym, jednak może się nim posługiwać - w heraldyce polskiej - wiele rodów tzw. herbownych, tworzących w konsekwencji charakterystyczny dla polskiej heraldyki ród herbowy, grupujący rodziny czasem ze sobą wcale nie spokrewnione.

Herb Szreniawy charakteryzuje:

"Rzeka srebrna w polu czerwonym w skos, czyli jak S przewrócone płynąca. Na hełmie lew bez korony między dwiema trąbami myśliwymi, u każdej z nich cztery dzwonki wiszą. Jedni go familianci tak zażywają, że na wierzchu rzeki kładą krzyż i to zowią Śreniawa, drudzy bez krzyża rzekę noszą i chcą to mieć Drużyną. Inni lwa na hełmie nie zażywaja, ale tylko same trąby."
Kasper Niesiecki, Herbarz, VIII, 468-469

herb Drużyna (wikipedia)

Herb Drużyna jest pierwotną wersją herbu Szreniawa. Występuje w Klejnotach Długoszowych, herbarzyku Marka Ambrożego i Stemmata Polonica, które podają pole czerwone (bez klejnotu). Natomiast zapiski z 1473r. oraz dokument Zygmunta I z 1529r. przypisują mu pole błękitne. Najstarsza zapiska z tą proklamą pochodziła z 1385r., w późniejszych nazywany jest Krzwaśnym (symbolizującym: kij, laskę zakrzywioną w obu końcach w kształcie litery S, będącą oznaką godności kapłańskiej). Klejnot pojawił się dopiero u Paprockiego. Herb często był mylony z Byliną i Śreniawą. Pierwotnie według Semkowicza godło Śreniawitów i Drużynów miało przedstawiać "Krzywań pastorału". Długosz był pierwszym, który użył określenia "rzeka". Dopiero w 1468 r. w zapiskach sądowych pojawiła się nazwa "rzeka z krzyżem".

Często łączono Drużynę ze Śreniawą myląc ich pieczęcie. Wielu autorów sądziło iż liczne osady leżące nad Śreniawą są spokrewnione, wychodzące z jednego pnia, wskazując na Drużynów jako starszą linię. Natomiast Długosz w "Klejnotach" wyraźnie je rozdzielił, podkreślając, iż są to dwa odrębne rody: Drużynowie mieli być skłonni do rozlewu krwi, zaś Śreniawici skłonni do gniewu, zamiłowani w psach i łowach. Jako przykład Długosz przypisał morderstwo św. Stanisława rodom Jastrzębców, Strzemieńców i Drużynom.

herb Szreniawa (polonium.de)

     Ród Drużynów dość szybko przestał występować w źródłach. W XVI wieku pojawiło się jeszcze klika domów w powiecie wiślickim, na Podolu i Wołyniu; później i one znikły. Prawdopodobnie większość Drużynów połączyła się ze Śreniawitami, cześć być może przeszła do innych rodów.

     Herbem Śreniawa pieczętowało się około 100 rodzin (m.in. domy Kmitów, Lubomirskich , Stadnickich, Lasockich, Maciejowskich, Potockich czy Prandotów), nieliczne odmiany występowały na Litwie.

     Ciekawym przykładem jest pieczęć z 1379r Jakusza sędziego wojewody krakowskiego. Herb Szreniawa jest herbem ponadczasowym , pomimo upływu lat ciągle jest obecny we współczesnym świecie. Możemy go zaobserwować nie tylko w herbach wielu miast, ale także na budynkach wielu zabytków, o czym świadczą poniższe przykłady.

     W herbie Wiśnicza zauważamy herb Drużyny czyli godło herbu założyciela miasta Stanisława Lubomirskiego.

herb Nowego Wiśnicza (wikipedia)

Użyczenie przez Lubomirskiego własnego herbu rodowego samorządowi Wiśnicza było ukoronowaniem prac nad stworzeniem nowego miasta. Na podstawie decyzji króla miasto miało funkcjonować na podstawie przepisów prawa magdeburskiego. W myśl jego zasad władzę w mieście sprawowali wójt z ławnikami oraz burmistrz z rajcami. Ten wizerunek herbu miasta utrzymał się bez zmian od XVII w. Godło nadane miastu przez założyciela zachowywali także późniejsi właściciele, bez względu na zmieniającą się przynależność państwową tych terenów.
W 1634 r. z polecania Wawrzyńca (Laurentius) Zabłockiego, wójta (adovocatus) wiśnickiego, założono księgę ławniczą miasta Wiśnicza, gdzie na pergaminowej oprawie tej księgi umieszczono w owalnym, ozdobnym medalionie godło herbu Szreniawa bez krzyża, w otoku napis: FRUSTRA VIVIT QUI NEMINI PRODEST (Próżno żyje, kto nikomu nie pomaga). Powyżej herbu umieszczono napis "Acta advocatiatia et scabinorum oppidi Visnicz", poniżej litery LZ AW, oznaczające inicjatora powstania tej księgi.

herb Rynarzewa (wikipedia)

     W jednej z największych wsi, w której herbie możemy zauważyć herb Szreniawy jest Rynarzewo położone 8 km na płn.-wsch. od Szubina na trakcie bydgoskim, przy ujściu rzeki Gąsawska do Noteci. Symbolizuje on ród, który upamiętnił się do dnia dzisiejszego, czego dowodem jest właśnie herb, a którym od 1420 r. zarządzał Janusz z Rynarzewa, podkoniuszy kaliski z rodu Szreniawitów.

     Znana jest tylko jedna zachowana pieczęć miejska Rynarzewa z wizerunkiem jego herbu. Wykonany nią odcisk, uwierzytelnił dokument z roku 1713. W polu pieczęci znajduje się owalna tarcz herbowa w kartuszu, w tarczy krzywaśń, a na niej od czoła krzyż kawalerski zaćwiczony.

     Symbol omawianego herbu znajduje się również w sztandarze Zespołu Szkół w Rynarzewie.

herb Horyńca Zdroju (wikipedia)

     Herb Szreniawy jako swój herb przyjęła również gmina Horyniec-Zdrój położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, na pograniczu Płaskowyżu Tarnogrodzkiego i Roztocza Wschodniego.

     Na polowaniach bywał tu król Jan III Sobieski i korzystał - jak głosi legenda z dobroczynnych właściwości horynieckich źródeł mineralnych.

     Gmina ta posiada wiele atrakcji turystycznych. Jedną z nich jest położony w centrum Horyńca kościół zdrojowy. Gdzie nad wejściem do świątyni znajduje się właśnie Szreniawa, herb Stadnickich - fundatorów świątyni.

herb Jawornika Polskiego (jawornikpolski.itl.pl)

Kolejną zawierająca w swym herbie godło Szreniawy jest gmina Jaworniki położona w środkowo wschodniej części województwa podkarpackiego i południowo zachodniej części powiatu przeworskiego.

kościół p.w. św. Stanisława bpa. (tarnowskie.koscioly.sl.pl)

     W Szczepanowie w powiecie brzeskim (województwo małopolskie) znajduje się kościół p.w. św. Stanisława bpa. Gdzie w polu środkowym, szerszym, lekko wysuniętym i zaakcentowanym trójkątnym przyczółkiem, jest półkolista arkada, w której widzimy portal marmurowy z herbem Drużyny w kartuszu.

     Kościół ten został wzniesiony w 1781r. z fundacji Stanisława Lubomirskiego, marszałka wielkiego koronnego w miejsce pierwotnego, drewnianego z 1511 r. Według tradycji na miejscu gdzie niegdyś stał dom Welisława i Bogny, rodziców św. Stanisława.

     Z herbem Drużyny możemy również spotkać się zwiedzając zamek w Dobczycach położony około 30 kilometrów na południe od Krakowa, nad rzeką Rabą. Zbudowany został w stylu gotyckim na planie nieregularnym przez Kazimierza Wielkiego w XIV wieku. Był siedzibą starostów niegrodowych, a godność tę piastowali przedstawiciele znamienitych rodów:Wierzynków, Moskrzowskich, Lanckorońskich, Lubomirskich i Jordanów. Zamek rozbudowali w XVI i na początku XVII w. Lubomirscy, nadając mu cechy budowli renesansowej. Herb Lubomirskich jest na jednym z portali w zamku.

barokowa brama wjazdowa do pałacu Lubomirskich w Dąbrowie Tarnowskiej (mik.krakow.pl)

     Podziwiając zabytki gminy miejsko-wiejskiej Dąbrowa Tarnowska w województwie małopolskim, w powiecie dąbrowskim, możemy zauważyć wielu miejscach herb Drużyny m.in. na: barokowej bramie wjazdowej do pałacu Lubomirskich, marmurowym obeliksu fundacji Lubomirskich.

     Ktokolwiek zwiedza Wilanów, w przejściu od kościoła do pałacu, zatrzymuje się przed wspaniałym Mauzoleum hr. Potockich w stylu ostrołukowym ozdobionym czterema lwami trzymającymi herbowe tarcze rodzin Potockich i Lubomirskich.

     Z herbem Szreniawy związana jest również: Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Klasztor Dominikanów, Zamek w Pieskowej Skale.

opracowała: Agnieszka Kurkiewicz

idź do góry

powrót