Rolnictwo w latach 1815-1869, Nowe Brzesko (część I)

	pomóżcie!!! ;)
	Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie artykułów, macie propozycję innych związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym materiale; prosimy o kontakt! skarby@24ikp.pl. Inne kontakty z nami: TUTAJ! Redakcja IKP

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Rolnictwo w latach 1815-1869, Nowe Brzesko (część I)

żniwiarka w XIX w. rys. A. Kędzierski (fot. stankiewicze.com)

Proszowice, 6-01-2017

     W połowie XIX wieku, na ogólną liczbę 114 miast guberni, w 14-tu niemal wyłącznym zatrudnieniem mieszkańców było rolnictwo, w 44 stanowiło ono główne źródło utrzymania. Łącznie, w guberni było 58 miast określanych jako rolnicze. Spośród nich 31 miało status miast rządowych, a 27 prywatnych. Wśród nich znajdowało się Nowe Brzesko (Stanisław Marcinkowski; Miasta kielecczyzny. Przemiany społeczno-gospodarcze 1815-1869; W-wa, Kraków 1980).

     Na mocy przywileju lokacyjnego z 1279 roku miasto posiadało 26 ornych łanów. Z pastwiskami i łąkami, po obu stronach Wisły, mieszczanie gospodarowali na obszarze 40 łanów. Z biegiem czasu ten obszar ulegał zmniejszeniu na rzecz właściciela miasta, klasztoru Norbertanów, szczególnie w okresie, gdy funkcję opata pełnił Michał Wilkowski. O te dobra mieszczanie toczyli długi proces z klasztorem, zakończony dekretem Asesorii Koronnej w Warszawie z dnia 13 kwietnia 1790 roku.

     Na mocy tego dekretu miasto utrzymało 14 łanów. Mieszczanie również tracili łąki znajdujące się w puszczy niepołomickiej. Zdołali tam utrzymać 514 mórg łąk, które w części, w 1794 roku, przekształcone zostały na grunty orne. Również na mocy przywileju lokacyjnego miasto posiadało na prawym brzegu rzeki, jeziora do połowu ryb. Te skutkiem częstych wylewów Wisły, zostały z biegiem czasu zlikwidowane i zamienione na łąki i pastwiska. W świetle opisu miasta z 1820 roku mieszkańcy ...z rolnictwa i opłacają się z rzemiosła i profesji z handlu i różnych przemysłów, bo nigdy z roli nie wystarczy ... wyżywić się i spłacać, gdyż wszelkimi podatkami to miasto jako duchowne obciążone jest i, że o takich podatkach i opłatach dominikalnych i inne miasta królewskie ani wiedzą, ani słyszą... Te obciążenia sprawiły, że w ocenie Komisarza Obwodu Michała Szymańskiego, stawiały mieszczan ...niejako w równi z klasą rolniczą włościańską... (AES, Opisanie historyczne oraz topograficzno-statystyczne miasta Brzeska Nowego w woj. krakowskim, obw. miechowskiego, sporządzony przez Targowskiego, miejscowego burmistrza w roku 1820).

     Rolniczy charakter miasta z upływem czasu trwania niewoli, pogłębiał się. Opracowany w 1822 roku projekt zmiany służebności w naturze na rzecz klasztoru hebdowskiego (już od 1819 roku w kasacji), miał na celu ożywienie gospodarcze miasta. Autorzy programu wychodzili z założenia, że ...wszelkie bowiem mieszkańcom miejskim trudnienie się pracą rolniczą, nie wzrost miasta, lecz upadek zarządza... (AGAD-KRSW, Nr 2223.KWK do KRSWiP, Kielce 26.XI.1822 r.; s. 193-195).

     Decyzja o zamianie służebności mieszkańców w naturze na czynsz, zapadła w 1823 roku, ...KRWRiOP ma zaszczyt zakomunikować KRSWiP ... rozporządzenie ... w przedmiocie zamiany nadpłatę pieniężną służebności z miasta Brzeska funduszowi religijnemu należnych w dniu dzisiejszym do KWK... Do tego czasu mieszkańcy miasta zobowiązani byli do odrabiania min. przy żniwach na rzecz dworu hebdowskiego 272 dni. Jako przelicznik przyjęto za 1 dzień pracy, 12 groszy. Zatem w miejsce 272 dni służebnych przy żniwach, będą zobowiązani do opłaty czynszu w wysokości 108 zł 24 gr. (AGAD-KRSW; Nr 2224; KRWRiOP do KRSWiP W-wa. 18 XII 1823 r.; s. 3-6).

     Był to postęp w zakresie możliwości rozwoju miasta, ale też stanowił dodatkowe obciążenie finansowe mieszkańców. W niszczącym miasto 1864 roku, mieszczanie zobowiązani byli uiścić podatki na rzecz właściciela miast w wysokości 295 r.s. 26 kop., skarbu - 1142 r.s. 42 kop. oraz kasy miejskiej - 354 r.s. 60 kop. Poniższe tabele przedstawiają szczegółowy wykaz podatków mieszczan rolników w 1864 roku.